Chwiedź Tadeusz
(1935–2023)Kustosz pamięci o tragedii polskiego Sybiru
Tadeusz Chwiedź urodził się 18 lutego 1935 roku w Białymstoku. Ojciec jako były legionista po wojnie znalazł pracę jako policjant. W czasie okupacji sowieckiej trafił do łagrów w Republice Komi. W kwietniu 1940 roku w ramach drugiej deportacji matkę z dwójką dzieci zesłano do Kazachstanu. Tadeusz Chwiedź bazując na wspomnieniach swoich i swojej matki tak opisywał moment aresztowania i drogę do Kazachstanu: „Przy każdym oknie stał bojec z bagnetem na karabinie, jak do przestępców, morderców. Mama, zdenerwowana, nie wiedziała, co robić. My, przestraszeni, tuliliśmy się do mamy. Zawieźli nas na Dworzec Fabryczny w Białymstoku. Tam był lament. Wtłaczano nas do zapchanych już bydlęcych wagonów. Nie były one nawet posprzątane po przewozie bydła. Były tam prycze z nieoheblowanych desek, wszystkie już zajęte. Ludzie nie mogli nawet normalnie usiąść, musieli leżeć, bo te prycze były tak ułożone, żeby jak najwięcej ludzi zapakować do jednego wagonu. Kiedy był już zapełniony, zamykano go. W wagonach co prawda były okna, ale zakratowane i owinięte drutem kolczastym. Z wagonów niósł się śpiew, słychać było modlitwę do Boga. Jedna ze staruszek, siedząc w rogu, cały czas odmawiała różaniec. Jechaliśmy już któryś dzień i ta staruszka nagle przestała głośno się modlić. Zajrzeli do niej, a ona już była nieżywa”.
Realną nadzieję na powrót do ojczyzny przyniosło dopiero zakończenie działań wojennych. Jednak na transport do Polski należało czekać do kwietnia 1946 roku. Polska odradzająca się po zniszczeniach wojennych nie traktowała wracających Sybiraków jak czuła matka. Po powrocie ze Związku Sowieckiego nie można było mówić o swoich syberyjskich doświadczeniach.
Już w niepodległej Polsce Tadeusz Chwiedź poświęcił się działalności na rzecz środowiska sybirackiego. W latach 2002–2006 pełnił funkcję I Zastępcy Prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków, w latach 2006–2015 był Prezesem Zarządu Głównego Związku Sybiraków. Od 30 maja 1998 roku do chwili śmierci piastował stanowisko Prezesa białostockiego oddziału Związku Sybiraków. Od 2002 roku pełnił także funkcję Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych w Białymstoku. Aktywnie działał na rzecz popularyzacji wiedzy o Sybirze i Sybirakach. Często uczestniczył w spotkaniach z młodzieżą. Był wielkim orędownikiem budowy Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku. W 2019 roku uhonorowany został statuetką Przyjaciela Muzeum Pamięci Sybiru. Jego wielkim dziełem był Międzynarodowy Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Inicjatywa ta przez wiele lat gromadziła w Białymstoku przedstawicieli środowisk sybirackich i kombatanckich z całego świata.
Za swoją działalność społeczną w 2002 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2021 roku otrzymał medal Pro Bono Poloniae przyznawany przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Ponadto uhonorowany był wieloma odznaczeniami, w tym medalami i odznakami kombatanckimi. Do ostatnich dni aktywnie brał udział w pracach środowiska sybirackiego.
Wojciech Śleszyński
Bibliografia
- Zmarł Tadeusz Chwiedź, Wieloletni prezes białostockiego oddziału związku Sybiraków, „Gazeta Wyborcza. Białystok” 08.02.2023;
- Odszedł Tadeusz Chwiedź (8 lutego 2023), www.sybir.bialystok.pl/aktualności.
