Daniłowicz Ignacy

Uczony z Podlasia

Urodził się w Hryniewiczach Dużych, położonych ok. 5 km na północny wschód od Bielska Podlaskiego. Jego wczesną edukacją zajmował się stryj Michał Daniłowicz, wybitny pedagog pijarski. Dzięki niemu Ignacy już od 1797 r. kształcił się w łomżyńskiej szkole pijarów, a następnie w pruskim gimnazjum w Białymstoku, które ukończył w 1807 r. W 1810 r. podjął studia na Uniwersytecie Wileńskim, na którym w 1812 r. uzyskał stopień magistra praw. Powrócił na uczelnię w 1814 r., gdzie z rekomendacji swojego promotora profesora Ludwika Capelli uzyskał etat w katedrze prawa krajowego.

Pod wpływem m.in. Joachima Lelewela zainteresował się historią i prawodawstwem Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 1817–1818 w ramach wyjazdów studyjnych był delegowany kolejno na uniwersytety w Warszawie, Petersburgu i Moskwie. Przebywając tam prowadził kwerendy archiwalne i biblioteczne poszukując zabytków piśmienniczych związanych z ustrojem wczesnej Litwy. Pomocna w ich realizacji była wszechstronna wiedza Daniłowicza z zakresu historii prawa, paleografii i językoznawstwa. W 1822 r. uzyskał profesurę w swej macierzystej uczelni, a w następnym tytularną. Po represyjnym wydaleniu w 1824 r. z Wilna za sympatyzowanie z filomatami i filaretami, wykładał kolejno na uniwersytetach: charkowskim (1825–1830), kijowskim (1835–1839) i moskiewskim (1839–1842). Ponadto był członkiem warszawskiego Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk, a w latach 1830–1834 współpracownikiem petersburskiej Komisji ds. Kodyfikacji Praw Kraju Północno-Zachodniego.

Wśród najważniejszych prac naukowo-edytorskich Daniłowicza wymienić należy wydany przy współpracy z Lelewelem Statut Kazimierza Jagiellończyka, pomnik najdawniejszych uchwał litewskich z XV wieku. Jeszcze większą rangę miał odnaleziony wspólnie z ks. prof. Michałem Bobrowskim i wydany przez Daniłowicza Latopisiec Litwy i Kronika ruska. Jego dziełem życia był jednak opublikowany pośmiertnie przez Jana Sidorowicza Skarbiec dyplomatów papieskich, cesarskich, królewskich, książęcych, uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów. Przez kilkadziesiąt lat były to podstawowe wydawnictwa źródłowe do badań nad dziejami Jagiellonów i historii Litwy. Zastąpiły je dopiero gruntowne badania takich uczonych jak Antoni Prochaska, którzy odnaleźli nowe dokumenty i w ten sposób dopełnili dorobek wywodzącego się z Podlasia uczonego.

W grudniu 1825 r. Daniłowicz gościł w Charkowie Adama Mickiewicza. Obaj znali się z czasów wileńskich. W mieszkaniu Daniłowicza z Mickiewiczem spotkał się m.in. ukraiński poeta i uczony (rektor tamtejszego uniwersytetu) Petro Hułak-Artemowski. Jednym z efektów tego spotkania był dokonany przez Artemowskiego przekład ballady Pani Twardowska na język ukraiński. Daniłowicz poprzez swe badania naukowe, jak i pracę dydaktyczną wniósł istotny wkład w rozwój nauki i odkrywanie tożsamości wszystkich narodów, które zamieszkiwały w granicach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.

Adam Miodowski

1. Kijas A., Uczeni wileńscy na Uniwersytecie Charkowskim w pierwszej połowie XIX wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 1997, nr 5–6, s. 27–42;
2. Godek S., O zaginionej spuściźnie naukowej Ignacego Daniłowicza, „Zeszyty Prawnicze” 2014, t. 14, nr 4, s. 43–78;
3. Citko L., Professor Ignacy Daniłowicz and His Palaeographic Legacy. Notes on the Margin of the Transliteration of «The Lithuanian Letopis» and the «Rus' Chronicle», “Studia Białorutenistyczne” 2020, nr 14, s. 269–278;  
4. Błachowska K., Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego do 1569 roku w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku, Warszawa 2009, s. 36–41;
5. Janulaitis A., Ignas Danilavičius Lietuvos bei jos teisės istorikas. D. 1. Danilavičiaus gyvenimas ir darbai, Kaunas 1932.