Majecki Henryk

Historyk, archiwista, wieloletni dyrektor Archiwum Państwowego w Białymstoku.

Urodził się w Jędrzejowie w województwie kieleckim. Ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Łomonosowa w Moskwie. Napisał pracę magisterską poświęconą konfliktowi we włoskiej partii komunistycznej w latach 1908–1912. W marcu 1958 r. rozpoczął pracę w Komitecie Wojewódzkim Polskiej Partii Robotniczej w Białymstoku, podjął także trzyletnie studia doktoranckie w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy Komitecie Centralnym PZPR. Uczęszczał na seminarium doktoranckie prof. Stanisława Arnolda. Sześć lat później obronił rozprawę doktorską pt. Pierwsze lata władzy ludowej na Białostocczyźnie (1944–1947)  i otrzymał tytuł doktora nauk humanistycznych.

W październiku 1965 r. otrzymał nominację na stanowisko dyrektora Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Białymstoku. Prowadził aktywną działalność naukowo-badawczą, która koncentrowała się wokół trzech głównych tematów: problematyka funkcjonowania władzy ludowej na obszarze woj. białostockiego w latach 1944–1947, życie polityczne w woj. białostockim w okresie międzywojennym (1918–1939), historia Polski i krajów sąsiednich w XIX i XX w.

Majecki odgrywał ważną rolę w organizowaniu środowiska naukowo-historycznego w Białymstoku. Należał do grona inicjatorów i współorganizatorów Białostockiego Towarzystwa Naukowego. Był redaktorem naczelnym kwartalnika „Białostocczyzna” nieprzerwanie w latach 1986–2001. Zainicjował i stał się głównym organizatorem Międzynarodowych Konferencji Źródłoznawczych, które w latach 1996–2007 odbywały się corocznie w Białymstoku. Czynnie pracował w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej. Aktywnie działał w wielu organizacjach kulturalno-oświatowych.

Dzięki jego staraniom do Archiwum Państwowego w Białymstoku trafiły pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. z Archiwum Głównego Akt Dawnych akta Kamery Wojny i Domen w Białymstoku z lat 1795–1807 oraz akta urzędów administracji państwowej szczebla powiatowego oraz gubernialnego z guberni: augustowskiej, łomżyńskiej i suwalskiej z XIX w. do I wojny światowej, które miały niewątpliwą wartość naukową dla Białegostoku, gdzie powoli kształtowało się środowisko naukowe.

W latach siedemdziesiątych XX w. podjął pracę nad problematykę podziemia niepodległościowego na Białostocczyźnie. Badania miały stanowić podstawę jego rozprawy habilitacyjnej. Przygotowana praca nie spodobała się ówczesnym decydentom z PZPR, gdyż odszedł on od obowiązującej doktryny, iż po 1947 r. wszystkie oddziały podziemia to były bandy terrorystyczne. Cenzura nie chciała wyrazić zgody na publikację rozprawy. Dopiero po długich zabiegach udało mu się opublikować przygotowaną monografię pt. Z działalności reakcyjnego podziemia na Białostocczyźnie (1947–1954) w wydawnictwie Filii UW w Białymstoku. Pozycja ukazała się w nakładzie 100 egzemplarzy z dopiskiem „do użytku wewnętrznego”, co nie wymagało zgody cenzury.  

Był członkiem Rady Archiwalnej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych kadencji 1969–971,  członkiem redakcji „Rocznika Białostockiego”, redaktorem pisma „Acta Baltico–Slavica”, członkiem Komitetu Redakcyjnego kwartalnika „Nauka i Praktyka” wydawanego przez Ośrodek Badań Naukowych. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Historycznej Białostockiego Towarzystwa Naukowego w latach 1963–1972, sekretarza generalnego Białostockiego Towarzystwa Naukowego w latach 1972–1975 i 1978–1982.

Pełniąc funkcję dyrektora Archiwum Państwowego w Białymstoku, Henryk Majecki nie tylko administrował i zarządzał, lecz także pracował naukowo, czego pokłosiem było kilkanaście publikacji i kilkadziesiąt artykułów, m.in.: Początki władzy ludowej na Białostocczyźnie 1944–1947, Lublin 1969, Białostocczyzna w pierwszych latach władzy ludowej 1944–1948, Warszawa 1977, Reakcyjne podziemie na Białostocczyźnie w latach 1944-1956, Białystok 1979, Materiały źródłowe, stan badań i perspektywy badań nad dziejami Białostocczyzny okresu PRL, „Acta Baltico-Slavica”, Warszawa 1971, Białystok w okresie II Rzeczypospolitej. Wybrane problemy [w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, t. IV, Białystok 1985. Opracował kilkadziesiąt zespołów akt. Za swoją działalność społeczną nagradzany był wieloma odznakami honorowymi, m. in. Zasłużony Białostocczyźnie, Zasłużony Działacz Kultury, Zasłużony dla Archiwistyki oraz Brązowym, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi.

31 marca 1998 r. przeszedł na emeryturę.  Od 1 do 30 kwietnia 1998 r. pełnił obowiązki dyrektora Archiwum. Zmarł 13 stycznia 2009 r. Pochowany został na Cmentarzu Miejskim w Białymstoku.

Marek Kietliński

1. Tomczonek Z., Henryk Majecki. Badacz i popularyzator najnowszych dziejów regionu białostockiego [w:] Reparacje i migracje ludności pogranicza XX wieku. Stan badań oraz źródła do dziejów pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego, red. M. Kietliński, W. Śleszyński, Białystok 2004, s. 4–9;
2. Bagińska E., Wykaz prac Henryka Majeckiego, „Białostocczyzna” 1998, nr 1, s. 98–105;
3. Bagińska E., Kietliński M., Henryk Majecki (1932–2009), „Archeion” 2009, t. 111, s. 505–514;
4. Kietliński M., Henryk Majecki (1932–2009) [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. III, red. E. Rosowska, Warszawa 2017, s. 142–144.