Jabłoński Walenty

Sybirak – lekarz, „Świadek Historii”

Walenty Jabłoński zesłany został do Kazachstanu w 1953 roku jako student Instytutu Medycyny w Witebsku. Jedyną jego winą był fakt, iż pochodził z zamożnej rodziny, gdyż jego rodzice: Józef i Amelia Jabłońscy posiadali spore jak na ówczesne czasy 55-hektarowe gospodarstwo rolne.

Aresztowanemu chłopakowi powiedziano, że dołączy do rodziny, która została wcześniej deportowana do Kazachstanu. Z więzienia w Mińsku trafił do kołchozu Czambuła w Kazachstanie. Potem faktycznie dołączył do matki Amelii Jabłońskiej i dwóch młodszych sióstr, siedemnastoletniej Teresy i czternastoletniej Stanisławy. Jego matka i siostry pracowały w kołchozie Lenina.

Dzięki wstępnej wiedzy, którą jako student posiadł w Witebsku, w Kazachstanie został zaangażowany przez miejscowego rosyjskiego lekarza jako jego pomocnik. Zajmował się szczepieniami i dezynfekcją. Jesienią 1953 roku do rodziny w Kazachstanie dołącza ojciec – Józef Jabłoński. Niestety, nie wszystkim członkom rodziny udaje się przetrwać zesłanie.

W Kazachstanie rodzina Jabłońskich żyła w trudnych warunkach. Brakowało wystarczającej ilości jedzenia i niezbędnych do przeżycia rzeczy. Walenty zaprzyjaźnił się z młodszym od siebie o sześć lat Kazachem, czternastoletnim Tassybajem Abdikarimowem, który przyszedł rodzinie Jabłońskich z pomocą, pomimo własnej nie najlepszej sytuacji materialnej. Dzielił się z nimi jedzeniem oraz opiekował chorym Walentym. Dzięki niemu rodzina Jabłońskich przetrwała w trudnych warunkach. Przez wiele lat Tassybaj opiekował się grobami ojca i rodzeństwa Walentego, którzy zmarli w Kazachstanie. Opieką otaczał też groby innych Polaków, którym nie dane było wrócić do ojczyzny. Za okazaną pomoc i przyjaźń z inicjatywy Walentego Jabłońskiego w 2019 roku w Warszawie Tassybaj został odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę, medalem „Virtus et Fraternitas”.

Doktor Walenty Jabłoński był aktywnym działaczem Związku Sybiraków w Białymstoku oraz wielkim entuzjastą budowy Muzeum Pamięci Sybiru. Pozostawił wiele pamiątek, których część prezentowana jest na wystawie stałej Muzeum Pamięci Sybiru. Chętnie dzielił się swoimi wspomnieniami. Często gościł w murach Muzeum. Każde spotkanie było jak niezapomniana przygoda przenosząca słuchacza w czasie. Dbał o pamięć o deportacjach. Nie pozwalał zwłaszcza zapomnieć o deportacjach powojennych z dawnych ziem wschodnich II Rzeczypospolitej. Podkreślał, iż ci, którzy trafili na Syberię czy do Kazachstanu po wojnie, doznali takich samych cierpień i upokorzeń, co ich poprzednicy. Za upowszechnianie wiedzy o zesłaniach został nagrodzony licznymi wyróżnieniami i medalami. Instytut Pamięci Narodowej przyznał mu też medal „Świadek Historii”.

1. Zmarł działacz Związku Sybiraków w Białymstoku Walenty Jabłoński, www.dzieje.pl (16.04.2021);
2. Nie żyje Walenty Jabłoński, sybirak uratowany w Kazachstanie od śmierci głodowej, www.tvp.pl (15.04.2021).