Ks. Chodyko Aleksander

Proboszcz białostockiej fary

Trudno rzec cokolwiek o międzywojennym Białymstoku bez wspominania osoby ks. Aleksandra Chodyki, proboszcza białostockiej fary i dziekana dekanatu białostockiego. Nie tylko wszystkie kościelne uroczystości odbywały się z jego inicjatywy lub przy jego udziale, ale także uczestniczył bardzo czynnie w życiu społecznym miasta jako członek wielu komitetów organizacyjnych.

Urodził się w 1880 r. w Wilnie. W rodzinnym mieście ukończył wszystkie szkoły, od początkowych po Seminarium Duchowne. Z Seminarium został wysłany na dalsze studia do Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie w 1905 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk abp. Józefa Jerzego Szembeka, metropolity mohylewskiego.

Po powrocie do diecezji rozpoczął pracę jako wikariusz i prefekt szkół w parafii pobernardyńskiej w Grodnie. W 1909 r. został prefektem szkół średnich w Białymstoku. Od tego czasu na całe życie związał się z tym miastem.

W czasie I wojny światowej, w 1915 r., z nakazu władz carskich ewakuował się ze szkołami w głąb Rosji, do Rżewa w guberni twerskiej, gdzie mimo niesprzyjających warunków zbudował mały drewniany kościół.

W sierpniu 1919 r., po powrocie z Rosji, został prefektem Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Białymstoku, ale już w 1920 r. biskup wileński Jerzy Matulewicz powołał go na stanowisko proboszcza i dziekana białostockiego.

Ksiądz Chodyko został nie tylko wizytatorem religii w szkołach średnich, a także członkiem Rady Szkolnej Powiatowej i Miejskiej w Białymstoku. Dbał o duszpasterstwo, jak i prowadził prace wykończeniowe w kościele. Ich efektem była konsekracja świątyni i ołtarza głównego w dniu  30 V 1931 r. (konsekratorem był abp Romuald Jałbrzykowski, metropolita wileński). W latach 1933–1935 wydawał czasopismo „Zjednoczenie Katolickie”. Była to, jak czytamy w podtytule, „Gazeta tygodniowa dla osób, rodzin i organizacji katolickich”.

W czasie II wojny światowej otrzymał od abp. Jałbrzykowskiego uprawnienia wikariusza generalnego na dekanat białostocki i knyszyński na czas ewentualnego odcięcia tych parafii od stolicy arcybiskupiej.

Uprawnienia te zostały poszerzone w 2 października, w odniesieniu do dekanatu białostockiego. W czasie wojny i okupacji musiał więc nie tylko troszczyć się o swoją parafię, ale i o cały dekanat, który w styczniu i lutym 1941 r. cały zwizytował.  Trudności i zagrożeń nie brakowało i za okupacji sowieckiej, i niemieckiej.

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej 25 VI 1941 r. zatrzymany przez Sowietów stanął pod ścianą pałacu Branickich, czekając na rozstrzelanie. Cudem został uratowany. Ale podczas okupacji niemieckiej ponownie został aresztowany i przez sześć miesięcy 1943 r. przebywał w więzieniu. Jak sam napisał: „Czuję się moralnie szczęśliwym, że mogłem pro Ecclesia cierpieć”. Niemcy przed opuszczeniem Białegostoku spalili miasto. Ksiądz Chodyko wraz ze swymi współpracownikami ratował białostocką farę i budynki parafialne przed zniszczeniem.

Na wieść o zamknięciu Seminarium Duchownego w Wilnie znalazł nowe lokum przy ul. Słonimskiej 8. 8 V 1945 r. uroczyście otwierał pracę Wileńskiego Seminarium Duchownego w Białymstoku.

Usuniętemu z Wilna przez władze sowieckie abp. Jałbrzykowskiemu udzielił gościny na plebanii farnej, która stała się rezydencją metropolity wileńskiego i siedzibą Kurii Arcybiskupiej.

Ksiądz Chodyko zmarł w 1946 r. Spoczął na cmentarzu parafialnym obok budowniczego fary, ks. dziekana Wilhelma Szwarca.

Adam Szot

1. Krahel T., Ks. Aleksander Chodyko dziekan białostocki, „Czas Miłosierdzia” 2003, nr 164, s. 16;
2. Krahel T., Aleksander Chodyko (1880–1946) [w:] Słownik biograficzny białostocko-łomżyńsko-suwalski, z. 2, Białystok 2003, s. 28–31.
3. Krahel T., Ks. Aleksander Chodyko (1880–1905–1946) [w:] Na chwałę niebios. Słownik biograficzny duchownych i osób konsekrowanych spoczywających na cmentarzu farnym w Bialymstoku, red. A. Szot, Białystok 2012, s. 29–32.