Piasecki Sergiusz

Życie człowieka niepokornego. Złodziej, agent, pisarz pogranicza

Sergiusz Piasecki urodził się 1 kwietnia 1901 roku w małej wiosce Lachowicze niedaleko Baranowicz jako nieślubne dziecko zrusyfikowanego szlachcica Michała Piaseckiego i białoruskiej wieśniaczki. Wychowywała go jednak nie matka, z którą nie miał kontaktu, a konkubina ojca.

Już jako młodzieniec w czasie chaosu wywołanego ostatnimi latami Wielkiej Wojny, a zwłaszcza wybuchem rewolucji bolszewickiej, Sergiusz obracał się w kręgach półświatka mińskiego. Poznał wtedy dobrze środowisko złodziei Mińska. Po wkroczeniu wojsk polskich do miasta w 1919 roku zaciągnął się do polskich oddziałów. Brał udział w działalności białoruskiej partyzantki sprzymierzonej z nowo powstałym państwem polskim. W najtrudniejszym dla Polski momencie wojny polsko-bolszewickiej w sierpniu 1920 roku uczestniczył w Bitwie Warszawskiej.

Po zakończeniu działań wojennych Piasecki krążył w okolicach Wilna, zajmując się m.in. szulerką, produkcją pornograficznych zdjęć, fałszowaniem czeków i dokumentów. Służył też w polskim wywiadzie, gdzie pozyskiwał informacje o sytuacji w sowieckiej części Białorusi, nie zapominając oczywiście o własnych zyskach wynikających z przemytu. Wykonywał zadania na pograniczu prawa, ale jednocześnie w ramach oficjalnej struktury państwowej. Robił to, co lubił, i robił to legalnie. Legalnie mógł też posługiwać się bronią. Prowadzony pod przykrywką działań szpiegowskich przemyt dawał znaczące zyski. Dobra sytuacja materialna i świadomość ochrony ze strony państwowych instytucji dawała poczucie stabilizacji i bezkarności.

Po zwolnieniu ze współpracy z polskim wywiadem, Piasecki ponownie zajmował się pospolitym rozbojem. 22 sierpnia 1926 roku w okolicach Wasiliszek (pow. lidzki) dokonał napadu zbrojnego na wąskotorową kolejkę konną przewożącą pasażerów. Po kilku dniach został zatrzymany przez policję. Pierwszy wyrok skazywał Sergiusza Piaseckiego na karę śmierci, ale m.in. po zapoznaniu się z opinią wystawioną przez polski wywiad dotyczącą jego pracy agenturalnej karę zamieniono na 15 lat więzienia. W więzieniu rozpoczął się nowy etap życia Piaseckiego jako „agenta wywiadu” , tym razem nie jako szpiega, a jako pisarza, który na kanwie swoich przeżyć tworzy  powieści sensacyjne.

Pierwsze dwie z nich dotyczące wywiadu – Droga pod Ściankę i Piąty etap – zatrzymała cenzura więzienna. Dopiero trzecia – Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy – trafiła do rąk Melchiora Wańkowicza, który ją opublikował. Powieść okazała się wielkim sukcesem literackim. Wańkowicz z grupą pisarzy zabiegał o jego zwolnienie z więzienia.

Po wybuchu II wojny światowej Piasecki rozpoczął współpracę z wileńskim oddziałem Armii Krajowej. Tu też zasłynął z odwagi i brawurowych akcji.

Po zakończeniu wojny Piasecki przez rok ukrywał się przed polskim Urzędem Bezpieczeństwa. W 1946 roku udało mu się opuścić Polskę i dotarł do 2. Korpusu we Włoszech, gdzie został formalnie wcielony w jego szeregi. To we Włoszech i następnie w Anglii powstawały jego kolejne książki, m.in. trylogia złodziejska składająca się z powieści: Jabłuszko, Spojrzę ja w okno i Nikt nie da nam zbawienia czy 7 pigułek Lucyfera, Zapiski oficera Armii Czerwonej, Człowiek przemieniony w wilka i Dla honoru Organizacji. Zmarł na raka w londyńskim szpitalu 12 września 1964 roku. Jego opowieści dzisiaj są niezastąpionym źródłem odtworzenia klimatu obszaru pogranicza polsko-białoruskiego pierwszej połowy XX wieku.

Wojciech Śleszyński

1. W. Śleszyński, Ostatni etap działalności wywiadowczej Sergiusza Piaseckiego – materiały z Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojskowego w Moskwie, „Studia Podlaskie” 2013, t. 21, s. 343–367;
2. W. Śleszyński, Działalność wywiadowcza Sergiusza Piaseckiego w Ekspozyturze Oddziału II Sztabu Generalnego nr 6 w Brześciu nad Bugiem w latach 1922–1923, „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 1, s. 37–47.