Szostakowicz Bolesław

Badacz polskich dziejów Syberii

Kto odwiedzający Irkuck i poszukujący na ulicach miasta czy w przepastnych zbiorach miejscowego archiwum dziejów społeczności polskiej na Syberii nie spotkał się z osobą profesora Bolesława Szostakowicza? Wybitnego historyka, urokliwego gawędziarza, a zwłaszcza mentora polskiej społeczności na Syberii. Profesor posiadał nie tylko ogromną wiedzę, ale także, co nie zawsze jest powszechne w środowisku naukowców, potrafił dzielić się informacjami z innymi badaczami. Wspólny spacer po irkuckich ulicach był jak przygoda przenosząca w czasie i umożliwiająca odkrywanie polskiej przeszłości tego syberyjskiego miasta.

Protoplastą syberyjskiego rodu Szostakowiczów był Bolesław Piotrowicz Szostakowicz, który za działalność w ruchu rewolucyjnym w 1866 roku został zesłany do Tomska. Dalsze losy rodziny podzieliły się na dwie grupy. Jedna pamiętała o swoim polskim pochodzeniu, i z niej wywodził się prof. Bolesław Szostakowicz, a druga wybrała rosyjską świadomość naukową. Z tej linii wnukiem polskiego zesłańca był światowej sławy rosyjski kompozytor Dymitr Szostakowicz.

Polska linia Szostakowiczów pozostała w Irkucku. W rodzinie syberyjskich inteligentów wysoko ceniono wiedzę, oddanie badaniom naukowym, a także przywiązanie do samodzielności i obywatelskiej odpowiedzialności. Dziadek prof. Bolesława Szostakowicza kierował pierwszą profesjonalną stacją meteorologiczną na Syberii. Pracował również we wschodniosyberyjskim oddziale Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, zajmując się problemami klimatologii i sejsmologii.

Najważniejszy jednak wpływ na Bolesława miał ojciec – Siergiej Szostakowicz. Był świetnym naukowcem, ukończył prawo, ekonomię i specjalność międzynarodową. Znał nie tylko języki europejskie, ale także dalekowschodnie: chiński, japoński. Ważną częścią jego zainteresowań była historia. Bolesław poszedł w jego ślady. Ukończył studia historyczne na uniwersytecie w Irkucku. W jego głównym kręgu zainteresowań była tematyka stosunków polsko-syberyjskich. Doktorat obroniony w 1974 roku dotyczył właśnie historii Polaków zesłanych na Syberię w latach 70. i 80. XIX wieku. Dużo miejsca poświęcał biografistyce. W 1995 roku wydał publikację zatytułowaną Historia Polaków w Syberii (XVII–XIX w.). Wydawał też syberyjskie pamiętniki polskich zesłańców. Istotnym wkładem w polską historię Syberii było zainicjowanie w 2009 roku serii tomów Biblioteki Polsko-Syberyjskiej.

Prof. Bolesław Szostakowicz był aktywnym działaczem miejscowej Polonii. Udzielał się aktywnie w polskich organizacjach. W 1990 roku reaktywował w Irkucku działalność jeszcze przedrewolucyjnego Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Ogniwo”.  Inicjował przede wszystkich wydarzenia o charakterze historycznym, np. upamiętnianie historii Polaków w Irkucku i okolicy.

Przez wiele lat aktywnie współpracował z Polskim Towarzystwem Historycznym.

Wojciech Śleszyński

1. Сукачёвские чтения – 2020. Всероссийская научно-практическая конференция «Жизнь как отражение эпохи», Иркутск 2020;
2. P. Głuszkowski, Irkucka rezolucja profesora Bolesława Szostakowicza, „Biuletyn Archiwum Polskiej Akademii Nauk”, nr 50, s. 94–102.