Zamenhof Ludwik

(1859–1917)

Twórca języka „dla wszystkich”

Gdyby na białostockiej ulicy przeprowadzić sondę, pytając przechodniów o najbardziej znanego ich zdaniem białostoczanina, odpowiedź w przytłaczającej większości przypadków byłaby ta sama: Ludwik Zamenhof. Trudno się temu dziwić: stworzony przez niego grubo ponad 100 lat temu nowy język – esperanto – „żyje” do dziś.

Urodził się w 1859 r. w Białymstoku. Ulica Zielona, na której mieszkał, dziś nosi jego imię. Niedaleko domu Zamenhofów było miejskie targowisko, na którym kupujący i sprzedający targowali się po polsku, rosyjsku, jidysz, niemiecku… Nie brakowało tam drobnych sprzeczek i poważnych konfliktów. Młody Ludwik uznał, że ich przyczyną jest właśnie niemożność porozumienia się ludzi. Kiedy w wieku 14 lat wyjeżdżał z Białegostoku (rodzina przeprowadziła się do Warszawy), kiełkował w nim pomysł na stworzenie zupełnie nowego języka.

W Warszawie Zamenhof ukończył gimnazjum, a następnie wyjechał do Moskwy na studia medyczne. Wybór ten był efektem nalegań ojca Ludwika i nie do końca odpowiadał zainteresowaniom młodego Zamenhofa, zafascynowanego językoznawstwem. Już jako osoba dorosła pisał, że biegle opanował trzy języki: polski, rosyjski i niemiecki. Ale znał też jidysz i francuski, a w ciągu całego życia uczył się jeszcze kilku innych języków, w tym klasycznych – łaciny i greki. Nigdy jednak nie porzucił marzeń o stworzeniu jednego, uniwersalnego języka. Pracował nad nim już w gimnazjum, a potem także na uczelniach w Moskwie i w Warszawie (gdzie przeniósł się po dwóch latach nauki w Moskwie), łącząc swoją pasję z trudnymi studiami. Podjął pracę jako lekarz okulista. W 1887 r. pod pseudonimem Doktoro Esperanto przy finansowej pomocy Aleksandra Silbernika, swojego przyszłego teścia, wydał pierwszy podręcznik do nauki międzynarodowego języka, czyli dzisiejszego esperanto. Dwa tygodnie po ukazaniu się książki Ludwik ożenił się z Klarą Silbernik. W ciągu następnych kilkunastu lat na świat przyszło ich troje dzieci.

Wymyślony język zachwycił cały świat i szybko zaczął być używany. Do Zamenhofa spływały listy z gratulacjami, uwagami i pytaniami. On sam przełożył na esperanto Baśnie Andersena, Hamleta i Stary Testament. Zamenhof był osiem razy zgłaszany do nagrody Nobla, jednak nigdy jej nie otrzymał.

Gorzej wyglądała codzienność Zamenhofa – lekarza. Pracował dużo, doszkalał się, chcąc być na bieżąco z aktualną wiedzą medyczną i ciągle miał problemy finansowe. Z tego powodu szukał miejsca dla siebie w Chersoniu czy Grodnie, ale za każdym razem i tak wracał do Warszawy. Mieszkał w dzielnicy żydowskiej, jego pacjentami często byli ludzie ubodzy, od których nie brał pieniędzy za wizytę.

Wybuch I wojny światowej był dla Zamenhofa szokiem, gdyż do tej pory szczerze wierzył w braterstwo wszystkich ludzi i w to, że nikt nie ośmieli się przelewać bratniej krwi. Podupadł wówczas na zdrowiu. Zmarł w 1917 r.

Wymyślony przez niego język do dziś ma swoich entuzjastów na całym świecie.

Anna Pyżewska

Bibliografia